Chronologiczny wykaz najważniejszych wydarzeń z dziejów Bytomia

1123-1125 Wymieniony targ i dwie karczmy w Bytomiu, z których dochody są uposażeniem klasztoru benedyktynów w Tyńcu.
1136 Według bulli papieża Innocentego II, do arcybiskupa gnieźnieńskiego miała należeć wieś "Zwersow" koło Bytomia, z dwiema karczmami i targiem.
około 1170 Budowa kościoła grodowego św. Małgorzaty w grodzie kasztelańskim - Bytomiu.
1177 lub 1178 Książę Kazimierz Sprawiedliwy odstąpił kasztelanię bytomską i oświęcimską swemu chrześniakowi, księciu Kazimierzowi, synowi raciborskiego Mieszka Plątonogiego. Odtąd Bytom przechodzi z Małopolski do Śląska.
1193 Kościół św. Małgorzaty wraz z uposażeniami w Bytomiu na mocy postanowienia księcia Mieszka Plątonogiego przechodzi do norbertanów wrocławskich.
1231 (?) Budowa kościoła Najświętszej Maryi Panny w Bytomiu.
1254 Lokacja miasta Bytomia przez księcia opolskiego Władysława na 140 łanach flamandzkich. Zasadźca Henryk jako wójt dziedziczny sprawował obowiązki sądowe. Otrzymał on 1/6 obszaru miasta zwolnioną od podatków z prawem zakładania młynów.
po 1254 Fundacja kościoła franciszkanów (zapewne drewnianego) świętego Mikołaja (dziś św. Wojciecha).
około 1281 Podział księstwa opolskiego między synów księcia Władysława. Ksiażę Kazimierz I otrzymał Bytom, Siewierz i Koźle. Bytom stolicą odrębnego księstwa od 1281 roku.
po 1282 Budowa zamku książęcego, otoczenie miasta murami kamiennymi.
1289 KazimierzI książę bytomski złożył hołd królowi czeskiemu.
1290 Nadanie przez papieża odpustów dla odwiedzających kościół Najświętszej Maryi Panny.
1294 Kazimierz I książę bytomski przekazuje prawo patronatu nad kościołem Najświętszej Maryi Panny norbertanom wrocławskim.
1299 Budowa szpitala z kaplicą św. Ducha przed bramą Krakowską, poza murami miejskimi, prowadzonego przez bożogrobców miechowskich z Chorzowa.
1305 Wzmianka o mennicy książęcej.
około 1305 Ślub Marii córki księcia Kazimierza bytomskiego z królem Węgier Karolem Robertem.
1312-1316 Rządy Siemowita księcia bytomskiego, syna księcia Kazimierza.
1316-1352 Rządy Władysława księcia bytomskiego, syna księcia Kazimierza.
1327 Książę Władysław składa hołd lenny Janowi Luksemburczykowi, królowi Czech.
1331 Nanker biskup wrocławski zatwierdza prawo patronatu nad kościołem św. Małgorzaty w Bytomiu dla norbertanów wrocławskich.
około 1350 Początek kryzysu górnictwa kruszcowego, (poziom wody podskórnej uniemożliwił eksploatację górniczą).
1351-1355 Rządy Bolesława - ostatniego Piasta bytomskiego.
1367 Utopienie proboszcza bytomskiego Piotra z Koźla i jego wikarego Mikołaja z Pyskowic.
1369 Podział księstwa, miasta i zamku (na zasadzie losowania) między księciem cieszyńskim Przemysławem i księciem oleśnickim Konradem II. Część południową wylosował książę Przemysław, część północną książę Konrad II. Wzmianka o: - ratuszu bytomskim, - wójtostwie, - kopalniach na terenie "stu łanów" (Hunderthuben) i w Miechowicach, Bobrku, Bobrownikach, Piekarach Polskich.
1404 Książęta: Konrad III, Konrad IV, Konrad V potwierdzają prawa mieszczan w swojej części miasta.
1428 Pierwsza wzmianka o szkole parafialnej w Bytomiu.
około 1440 Następuje rozłam w zakonie franciszkanów. Nowa gałąź bernardynów zajmuje klasztor bytomski.
1454 Do Bytomia przybył św. Jan Kapistran, który głosił tu kazania i założył bractwo religijne.
1458 Król polski Kazimierz Jagiellończyk w Bytomiu (rokowania z Piastami oświęcimskimi).
1459 Połączenie podzielonego Bytomia i księstwa bytomskiego w ręku Piastów oleśnickich, po sprzedaży swej części przez Wacława księcia cieszyńskiego.
1460 Rokowania polsko - czeskie w Bytomiu.
1472 Książę oleśnicki Konrad X Biały Młodszy potwierdza przywileje miasta Bytomia.
1475 Wielki pożar w mieście.
1525 Mistrz Zakonu Krzyżackiego przebywa w Bytomiu.
1526 Czechy, do których Śląsk należał, przechodzą pod polityczne panowanie Habsburgów.
1532 Po śmierci ostatniego Piasta opolskiego księcia Jana II Bytom i księstwo bytomskie zostaje oddane w zastaw margrabiemu Jerzemu Hohenzollernowi.
1534 Potwierdzenie praw miejskich Bytomia przez Ferdynanda I Habsburga króla Czech.
około 1560 Kościół Mariacki w rękach protestantów.
1588 / 1589 Rokowania polsko-austriackie w Bytomiu w sprawie uwolnienia księcia Maksymiliana wziętego do niewoli przez Jana Zamoyskiego w bitwie pod Byczyną w 1588 r. Mediatorem kardynał Aldobrandini (późniejszy papież).
1590 Bytom otrzymał od cesarza Rudolfa II przywilej na pobieranie cła i myta z przeznaczeniem na naprawy dróg i mostów.
1603 Bytom liczył 188 domów i 40 pustek. Sporządzenie szczegółowego wykazu stanu własności i powinności mieszkańców ziemi bytomskiej (urbarza) przy okazji przekazywania księstwie Donnersmarckom.
1617 Wzniesienie kościoła św. Trójcy za bramą Pyskowicką.
1618 - 1648 W okresie wojny 30-letniej Bytom zdobyty przez wojska protestanckie Mansfelda (Duńczycy), potem pobite przez wojska cesarskie. Spalono przedmieścia, kościół franciszkanów i nałożono kontrybucję na mieszkańców.
1673 Wzmianka o poczcie konnej na trasie: Wrocław-Bytom-Kraków.
1675 Kolejny pożar w Bytomiu - spłonął kościół Najświętszej Maryi Panny.
1683, sierpień W Bytomiu przebywa król Jan Sobieski w drodze do Wiednia. Wojska polskie stały obozem na terenie wsi Bobrek.
1688 Wzmianka o wodociągu miejskim ze źródła św. Jacka.
1697 Nadanie statusu bytomskiego państwa stanowego posiadłościom Donnersmarcków na ziemi bytomskiej.
1704 Spór między hrabią Hencklem, właścicielem państwa bytomskiego, a Kasprem Pielgrzymem - właścicielem Bobrka o prawo wyłączności wydobywania rudy galmanu na gruntach Bobrka przez kupca wrocławskiego Gieschego.
1742 Prusy zagarniają większą część Śląska, dotychczas w całości należącego do Habsburgów austriackich.
1744 W mieście było 174 domy, 8 niezamieszkałych i 29 pustych parcel, kościół parafialny, 124 budowle publiczne. Na przedmieściu 89 domów zamieszkałych, 11 niezamieszkałych i 4 puste parcele.
1755 Pierwsza kopalnia węgla kamiennego w Orzegowie.
1783 Przebudowa w stylu barokowym kościoła franciszkanów z fundacji Łazarza Henckla von Donnersmarck.
około 1790 W mieście ukonstytuowała się gmina żydowska z rabinem na czele. Od 1783 r. istniał w Bytomiu cmentarz żydowski.
1800 Stopniowe wyburzanie murów miejskich. Miasto liczyło 341 domów i 26 pustych parcel, 8 budynków krytych dachówką, 186 gontem i 147 strzechą.
1804 Budowa kaplicy św. Jacka w Rozbarku.
1805 Budowa szosy z Tarnowskich Gór do Królewskiej Huty (Chorzowa). Wytyczenie obecnych ulic Strzelców Bytomskich i Chorzowskiej.
1806 - 1807 Wojska napoleońskie w ziemi bytomskiej.
przed 1820 Czynne były kopalnie węgla kamiennego "Józef" i "Wolność Górnicza" w Bobrku.
1808 Nowa pruska ustawa o miastach, likwidująca prywatną własność miast i likwidująca różnicę między miastem a przedmieściem. Wprowadzenie równouprawnienia Żydów.
1810 Sekularyzacja klasztoru franciszkanów w Bytomiu i przejęcie go przez miasto.
1815 Wybrukowanie drogi: Bytom-Miechowice-Pyskowice-Gliwice-Wrocław.
1816 Reorganizacja administracji państwowej - powstanie rejencji opolskiej, która obejmowała miasto.
1817 Budowa pałacu (nawiązującego do stylu Tudorów) w Miechowicach przez kupca Ignacego Domesa dla córki Marii (od 1806 r. żony Fr. Arezina, a po jego śmierci od 1832 żony Fr.Wincklera).
1822 Powstanie kop. "Florentyna" (Łagiewniki). Od 1937 do 1941 należała do Wspólnoty Interesów Górniczych, a od 1945 do Bytomskiego Zjednoczenia Przemysłu Węglowego. 1.01.1971 r. włączona do kopalni "Rozbark".
1831, 28.VI.- 20.IX. Epidemia cholery. Powstają dwa cmentarze epidemiczne przy drodze do Miechowic.
po 1831 Powstało kilkanaście małych kopalń szybów cynku i galmanu w Dąbrowie Miejskiej z inicjatywy Maurycego Friedländera, Karola Goduli, i Szymona Löwi. W kopalniach tych zaczęto stosować urządzenia parowe odwadniające. Wzmożona industrializacja regionu - powstanie osiedli robotniczych przy hutach i kopalniach, np. przy kop. galmanu "Maria". W Czarnym Lesie (obecnie dzielnica Rudy Śląskiej) założono hutę żelaza "Pokój" (Friedenshüte), istniejącą do dziś). Właścicielami byli S.Friedländer, S. Löwi i Dawid Loewensfeld z Wrocławia.
1845 / 1846 Budowa kolei z Berlina poprzez Wrocław, Opole, Gliwice, świętochłowice, Mysłowice do Krakowa. Kolej omija Bytom.
1847 Budowa nowego szpitala miejskiego w miejscu dawnej szkoły parafialnej, połączonej ze szpitalem.
1847 Na 11 tys. mieszkańców Bytomia jest tylko 200 Niemców. Wiosna Ludów w Bytomiu
1848, maj Powstanie Bytomskiego Klubu Demokratycznego.
2.V.1848 Zaburzenia w czasie Wiosny Ludów w Bytomiu.
8.V.1848 Wybory do pruskiego Zgromadzenia Narodowego w Berlinie i do ogólno-niemieckiego parlamentu we Frankfurcie nad Menem. Z okręgu polskiego posłami zostali wybrani: rolnik z Janowa Jan Mildner i proboszcz bytomski ks. Józef Szafranek.
13.VI.1848 Wiec w Bytomiu - żądanie równouprawnienia języka polskiego z niemieckim.
1848, czerwiec Wychodzi "Dziennik Górnośląski". Założenie Czytelni Ludowej w Bytomiu. Założenie Polskiego Klubu Narodowego. Założenie Towarzystwa Pracujących dla Oświaty Ludu Górnośląskiego. Założenie Towarzystwa Nauczycieli Polaków.
1848 / 1849 Założenie Tow. Agronomicznego powiatu bytomskiego.
1849 Utworzenie w Bytomiu Sądu Powiatowego (w miejsce patrymonialnego sądu Donnersmarcków i miejskiego).
1852 - 1857 Przebudowa kościoła parafialnego Najświętszej Maryi Panny w Bytomiu.
1855 Budowa trzech linii kolei wąskotorowej: - Tarnowskie Góry - pn-wschodnie okolice Bytomia - Mysłowice, - Tarn. Góry (omija Karb) - Ruda, - okolice Karbia - przedmieście Bytomia - Dyngos - Chorzów.
1856 - 1865 Utworzenie kopalni "Heinitz" - obecnie "Rozbark".
1856 Spółka Akcyjna "Wulkan" zakupiła teren pod budowę huty żelaza w Bobrku (później powstała tam huta "Julia").
1856 - 1864 Budowa kościoła św. Krzyża w Miechowicach wg proj. arch. Augusta Sollera.
1858 - 1862 Budowa kompleksu sądowego i więziennego wg proj. arch. P. Jackischa.
1859 Powstanie kop. "Centrum", która zapoczątkowała powstanie kop. "Rozbark".
1869 - 1863 Budowa kaplicy św. Józefa w Szombierkach wg proj. Jana Kowollika z Bytomia.
1858 / 1859 Bezpośrednie połączenie kolei górnośląskiej z koleją warszawsko-wiedeńską. W związku z tym traci znaczenie droga bita z Gliwic do Będzina przez Bytom.
1859 Powstanie odnogi kolei górnośląskiej prowadzącej z Opola przez Tarnowskie Góry - Karb do Chebzia. Początkowo była to kolej konna, potem parowa, a od 1861 roku znów konna. Stacją najbliższą Bytomia był Karb dokąd trzej właściciele najbogatszych zajazdów bytomskich wysyłali dorożki po pasażerów.
1860 Budowa gazowni miejskiej.
1862 Władze pruskie wydają zakaz wznoszenia drewnianych zabudowań w całym państwie. Zalecają budownictwo z materiałów ognioodpornych, głównie cegły.
1867 Ks. Józef Szafranek otwiera Gimnazjum Katolickie (humanistyczne) wg projektu arch. Pawła Jackischa.
1869, 26.VII. Ukończenie budowy nowej linii kolejowej łączącej bezpośrednio Bytom z Wrocławiem (prawobrzeżna kolej odrzańska).
1870 Powstanie "Huty Maurycego" (Moritzhütte). Kupił ją drogą licytacji Otto Fiedländer od Spółki "Wulkan". Powstanie kop. "Szombierki" (dawna Hohenzollerngrube), której właścicielką była Joanna Schaffgotsch, później Spółka Schaffgotscha. Powstanie kop. "Florentyna" z połączenia trzech małych kopalń-szybów tj. "Florentyna", "Bernard", "Redensblick". Od 1936 zmieniono nazwę na kop. "Łagiewniki", od 1971 połączona została z kop. "Rozbark".
1872 Ks.Norbert Bończyk zakłada Kasyno Polskie.
1873 Dawny powiat bytomski podzielono na 4 mniejsze : bytomski, zabrzański, katowicki i tarnogórski.
1874 Wychodzi "Gazeta Górnośląska".
1881 Budowa nowego kościoła św. Małgorzaty z inicjatywy ks. N. Bończyka wg proj. Jana Kowollika.
1882 Budowa kaplicy na cmentarzu "Matki Boskiej Bolesnej" wg proj. arch. Hugona Heera z Wiednia.
1883 Utworzenie huty "Julia" w Bobrku (w drodze zakupu ''Huty Maurycego" przez Jerzego Oscara Caro od Fiedländerów). Nazwę nadano od imienia żony właściciela - Julii.
1883 - 1886 Budowa kościoła św. Trójcy wg proj. arch. P. Jackischa.
1834 - 1889 Budowa kościoła w Łagiewnikach wg proj. arch. P. Jackischa.
1890 Powiat bytomski podzielono na miejski i wiejski. W Bytomiu powstało Towarzystwo Szerzenia Elementarzy Polskich na Śląsku.
1892 Powstało Górnośląskie Towarzystwo Literackie.
1894 Budowa gmachu sądu powiatowego wg proj. arch. J. Heise. Hall wewnętrzny wzorowany na dziedzińcach pałaców włoskich.
1895 Założenie w Bytomiu pierwszego "Gniazda Towarzystwa Gimnastycznego Sokół". Ewa Thiele von Winckler zakłada w Miechowicach dom dla ubogich p.n. "Ostoja Pokoju".
1897 - 1898 Budowa Starostwa Powiatowego wg proj. arch. M. Scheriga.
1899 - 1901 Budowa Teatru i Domu Koncertowego (gmach dzisiejszej Opery Śląskiej) wg proj. arch. Aleksandra Böhma z Berlina.
1901 - 1903 Budowa gmachu Liceum Realnego wg proj. arch. Bruggera.
1902 - 1905 Budowa kościoła św. Rodziny w Bobrku wg proj. arch. Ludwika Schneidera z Opola.
1902 Powstanie kop. "Prusy" (Preussen) obecnie "Miechowice". Początkowo była własnością Thiele Wincklera, od 1945 r. należała do Zabrzańskiego Zjednoczenia Przemysłu Węglowego, a od 1976 należała do Bytomskiego Zjednoczenia Przemysłu Węglowego.
1903 - 1905 Budowa kościoła Najświętszego Serca Jezusowego w Szombierkach wg proj. arch. Wilhelma Wieczorka.
1904 Powstanie zespołów własnościowych domków górniczych np. przy kop."Miechowice".
pocz. XX w. Opracowano projekt zabudowy gmin: Szombierki, Bobrek-Karb, Miechowice, Łagiewniki, Rozbark.
1906 - 1907 Budowa gmachu Poczty Głównej wg proj. arch. Karola Fischera.
1908 - 1915 Budowa kościoła parafialnego św. Jacka w Rozbarku wg proj. arch. Maksymiliana Giemsy z Katowic.
1910 - 1912 Budowa obecnego szpitala górniczego (wówczas szpitala dla kalek św. Ducha) wg proj. Karola Bruggera.
1913 Powstanie chóru "Halka".
1919, sierpień Wybuch I powstania śląskiego, walki zbrojne w Rozbarku, Bobrku, Karbiu, Szombierkach, Łagiewnikach, Lipinach, Orzegowie z udziałem I Pułku Strzelców Bytomskich.
1919, 24 październik Przybycie Komisji Koalicyjnej i wojsk alianckich na Górny Śląsk. W Bytomiu przebywały wojska francuskie i angielskie.
1920 Powstał w Bytomiu Polski Komisariat Plebiscytowy z Wojciechem Korfantym na czele. Siedzibą Komisariatu był Hotel Lomnitz (nazwa pochodzi od właściciela hotelu).
1920, maj Napad bojówek niemieckich na Hotel Lomnitz.
1920, czerwiec Strajk polskich dzieci w Szombierkach (żądania języka polskiego w szkole), który rozszerzył się wkrótce na cały powiat.
1920, 20-25 sierpnia Wybuch II powstania śląskiego, które objęło cały powiat bytomski.
1921, 20 marca Plebiscyt na Górnym Śląsku. W bytomskim powiecie wiejskim za przynależnością do Polski głosowało 62,9%. W samym mieście 27,9%.
1921, 2/3 maja Wybuch III powstania śląskiego. Powstańcy opanowali Bytom.
1921, 20 października Podział Górnego Śląska między Polskę i Niemcy decyzją Rady Ambasadorów Ententy. Ostateczne rozgraniczenie nastąpiło w czerwcu 1922 r. Większa część ówczesnego powiatu miejskiego wraz z samym Bytomiem pozostała po stronie niemieckiej. Łagiewniki, Radzionków, Orzegów, Godula - przy Polsce.
1921 Utworzenie w Bytomiu Głównego Urzędu Celnego (podlegały mu placówki od Biskupic do Zawadzkiego). Otwarcie w Bytomiu Konsulatu Polskiego.
1922 Utworzenie kop. "Hrabina Joanna" (dziś kop. "Bobrek").
1923 Powstanie w Bytomiu II Dzielnicy Związku Polaków w Niemczech.
1926 Zabudowa Placu Moltkego, dawniej Plac Thaelmanna, dziś Plac Jana III Sobieskiego. Powstaje gmach dla szkoły zawodowej-budowlanej wg proj. arch. Goltza (dziś gmach Zespołu Szkół Mechaniczno - Samochodowych). Budowa kościoła św. Józefa w Dąbrowie Miejskiej wg proj. arch. Teodora Ehla z Bytomia.
1927 Przyłączenie Rozbarku do Bytomia.
1923 - 1928 Budowa kop. "Bytom".
1929 - 1931 Budowa kościoła św. Barbary wg proj. arch. Teodora Ehla z Bytomia.
1929 - 1930 Budowa obecnego budynku Muzeum Górnośląskiego wg proj. arch. Alberta Stütza i Herberta Hettlera.
1932, 8 listopad Otwarcie Prywatnego Gimnazjum Polskiego z siedzibą w dawnej redakcji "Katolika", (obecnie szpital zakaźny).
1933 - 1935 Powstanie Klubu Sportowego (KS), potem Polskiego Klubu Sportowego (PKS).
1935, czerwiec Jubileuszowy zjazd w Bytomiu Polskich Kół śpiewaczych na Opolszczyźnie (z okazji 25-lecia istnienia).
1935 Rozporządzenie władz nakazujące zmianę dotychczasowych niemieckich nazw miejscowych na inne. Odtąd - "Beuthen-Stadtwald' (Dąbrowa Miejska) i "Mechtal" (Miechowice).
1936 - 1937 Budowa kościoła św. Krzyża wg proj. arch. Ottona Lindera ze Stuttgartu.
1938, 9/10 listopad Spalenie przez hitlerowców synagogi żydowskiej w rejonie dzisiejszego Placu Grunwaldzkiego.
1945, 28 stycznia Powrót Bytomia do Polski. Na 6574 budynki aż 728 zostało uszkodzonych podczas działań wojennych. Bytom siedzibą Bytomskiego Zjednoczenia Przemysłu Węglowego (obecnie Gwarectwo). W Bytomiu funkcjonuje specjalistyczne Przedsiębiorstwo Budowy Szybów oraz Przedsiębiorstwo Robót Górniczych. Otwarcie Państwowej Opery Śląskiej. Powstała Społeczno-Obywatelska Liga Kobiet.
1945, luty Wywózka kilkunastu tysięcy mieszkańców Bytomia i okolic (szczególnie górników) do ZSRR.
1948 Kop. "Szombierki" buduje osiedle domków fińskich (501), kop. "Miechowice" - 489.
1951 Nowy podział administracyjny. Do Bytomia włączono gminy: Bobrek-Karb, Szombierki, Łagiewniki i Miechowice.
1951 - 1954 Pierwsze osiedle bloków w Łagiewnikach.
1955 - 1958 Podjęcie między innymi zabudowy plombowej przy ul. Wolskiego, ul. Wyczółkowskiego, Grottgera, na Placu Grunwaldzkim (w miejscu zburzonej synagogi).
1957 Budowa osiedla. im. Generała Zawadzkiego (25 bloków) przy kop. "Rozbark" oraz osiedla przy ul. Wyczółkowskiego (4 zespoły mieszkaniowe).
1971 Połączenie kop. "Łagiewniki" z kop. "Rozbark". W rezultacie likwidacja starej kopalni "Łagiewniki".
1974 Budowa Miejskiej Biblioteki Publicznej wg proj. arch. Emila Sudoła.
1975 Przyłączenie do Bytomia Radzionkowa i Stolarzowic. Połączenie kop. "Bytom" z kop. "Radzionków" z czego powstała kop. "Powstańców Śląskich". Przebudowa skrzyżowań pod dworcem kolejowym (budowa estakady oraz przebudowa skrzyżowania przy ul. Witczaka. Likwidacja powiatu miejskiego w związku z reorganizacją administracji.
1979 - 1980 Wyburzenie zabytkowego centrum miasta pomiędzy ulicami ; Jainty, Sądowa, Pokoju (obec. Dzieci Lwowskich) i Placem T. Kościuszki.
1998, 1 styczeń Odłączenie się od Bytomia dzielnicy Radzionków i powstanie samodzielnej Gminy Radzionków.
2000, kwiecień Zakończenie remontu nawierzchni Rynku.
2000, 24 sierpień Pożar zabytkowego budynku Opery Śląskiej. Spłonęła sala baletowa.
2004 Uroczyste obchody 750-lecia lokacji miasta Bytomia.
Na podstawie materiałów : "Chronologiczny wykaz najważniejszych wydarzeń z dziejów Bytomia" autorstwa Władysławy Ślęzak, Bytom 1988, ss. 12 "Historia Bytomia" autorstwa Jana Drabiny, Bytom 1994, ss. 151
Materiały wybrał i przygotował: Czesław Czerwiński
|