Chronologiczny wykaz najważniejszych wydarzeń z dziejów Bytomia

 

1123-1125
Wymieniony targ i dwie karczmy w Bytomiu, z których dochody są uposażeniem klasztoru benedyktynów w Tyńcu.

1136
Według bulli papieża Innocentego II, do arcybiskupa gnieźnieńskiego miała należeć wieś "Zwersow" koło Bytomia, z dwiema karczmami i targiem.

około 1170
Budowa kościoła grodowego św. Małgorzaty w grodzie kasztelańskim - Bytomiu.

1177 lub 1178
Książę Kazimierz Sprawiedliwy odstąpił kasztelanię bytomską i oświęcimską swemu chrześniakowi, księciu Kazimierzowi, synowi raciborskiego Mieszka Plątonogiego. Odtąd Bytom przechodzi z Małopolski do Śląska.

1193
Kościół św. Małgorzaty wraz z uposażeniami w Bytomiu na mocy postanowienia księcia Mieszka Plątonogiego przechodzi do norbertanów wrocławskich.

1231 (?)
Budowa kościoła Najświętszej Maryi Panny w Bytomiu.

1254
Lokacja miasta Bytomia przez księcia opolskiego Władysława na 140 łanach flamandzkich. Zasadźca Henryk jako wójt dziedziczny sprawował obowiązki sądowe. Otrzymał on 1/6 obszaru miasta zwolnioną od podatków z prawem zakładania młynów.

po 1254
Fundacja kościoła franciszkanów (zapewne drewnianego) świętego Mikołaja (dziś św. Wojciecha).

około 1281
Podział księstwa opolskiego między synów księcia Władysława. Ksiażę Kazimierz I otrzymał Bytom, Siewierz i Koźle. Bytom stolicą odrębnego księstwa od 1281 roku.

po 1282
Budowa zamku książęcego, otoczenie miasta murami kamiennymi.

1289
KazimierzI książę bytomski złożył hołd królowi czeskiemu.

1290
Nadanie przez papieża odpustów dla odwiedzających kościół Najświętszej Maryi Panny.

1294
Kazimierz I książę bytomski przekazuje prawo patronatu nad kościołem Najświętszej Maryi Panny norbertanom wrocławskim.

1299
Budowa szpitala z kaplicą św. Ducha przed bramą Krakowską, poza murami miejskimi, prowadzonego przez bożogrobców miechowskich z Chorzowa.

1305
Wzmianka o mennicy książęcej.

około 1305
Ślub Marii córki księcia Kazimierza bytomskiego z królem Węgier Karolem Robertem.

1312-1316
Rządy Siemowita księcia bytomskiego, syna księcia Kazimierza.

1316-1352
Rządy Władysława księcia bytomskiego, syna księcia Kazimierza.

1327
Książę Władysław składa hołd lenny Janowi Luksemburczykowi, królowi Czech.

1331
Nanker biskup wrocławski zatwierdza prawo patronatu nad kościołem św. Małgorzaty w Bytomiu dla norbertanów wrocławskich.

około 1350
Początek kryzysu górnictwa kruszcowego, (poziom wody podskórnej uniemożliwił eksploatację górniczą).

1351-1355
Rządy Bolesława - ostatniego Piasta bytomskiego.

1367
Utopienie proboszcza bytomskiego Piotra z Koźla i jego wikarego Mikołaja z Pyskowic.

1369
Podział księstwa, miasta i zamku (na zasadzie losowania) między księciem cieszyńskim Przemysławem i księciem oleśnickim Konradem II. Część południową wylosował książę Przemysław, część północną książę Konrad II. Wzmianka o:
- ratuszu bytomskim,
- wójtostwie,
- kopalniach na terenie "stu łanów" (Hunderthuben) i w Miechowicach, Bobrku, Bobrownikach, Piekarach Polskich.

1404
Książęta: Konrad III, Konrad IV, Konrad V potwierdzają prawa mieszczan w swojej części miasta.

1428
Pierwsza wzmianka o szkole parafialnej w Bytomiu.

około 1440
Następuje rozłam w zakonie franciszkanów. Nowa gałąź bernardynów zajmuje klasztor bytomski.

1454
Do Bytomia przybył św. Jan Kapistran, który głosił tu kazania i założył bractwo religijne.

1458
Król polski Kazimierz Jagiellończyk w Bytomiu (rokowania z Piastami oświęcimskimi).

1459
Połączenie podzielonego Bytomia i księstwa bytomskiego w ręku Piastów oleśnickich, po sprzedaży swej części przez Wacława księcia cieszyńskiego.

1460
Rokowania polsko - czeskie w Bytomiu.

1472
Książę oleśnicki Konrad X Biały Młodszy potwierdza przywileje miasta Bytomia.

1475
Wielki pożar w mieście.

1525
Mistrz Zakonu Krzyżackiego przebywa w Bytomiu.

1526
Czechy, do których Śląsk należał, przechodzą pod polityczne panowanie Habsburgów.

1532
Po śmierci ostatniego Piasta opolskiego księcia Jana II Bytom i księstwo bytomskie zostaje oddane w zastaw margrabiemu Jerzemu Hohenzollernowi.

1534
Potwierdzenie praw miejskich Bytomia przez Ferdynanda I Habsburga króla Czech.

około 1560
Kościół Mariacki w rękach protestantów.

1588 / 1589
Rokowania polsko-austriackie w Bytomiu w sprawie uwolnienia księcia Maksymiliana wziętego do niewoli przez Jana Zamoyskiego w bitwie pod Byczyną w 1588 r. Mediatorem kardynał Aldobrandini (późniejszy papież).

1590
Bytom otrzymał od cesarza Rudolfa II przywilej na pobieranie cła i myta z przeznaczeniem na naprawy dróg i mostów.

1603
Bytom liczył 188 domów i 40 pustek. Sporządzenie szczegółowego wykazu stanu własności i powinności mieszkańców ziemi bytomskiej (urbarza) przy okazji przekazywania księstwie Donnersmarckom.

1617
Wzniesienie kościoła św. Trójcy za bramą Pyskowicką.

1618 - 1648
W okresie wojny 30-letniej Bytom zdobyty przez wojska protestanckie Mansfelda (Duńczycy), potem pobite przez wojska cesarskie. Spalono przedmieścia, kościół franciszkanów i nałożono kontrybucję na mieszkańców.

1673
Wzmianka o poczcie konnej na trasie: Wrocław-Bytom-Kraków.

1675
Kolejny pożar w Bytomiu - spłonął kościół Najświętszej Maryi Panny.

1683, sierpień
W Bytomiu przebywa król Jan Sobieski w drodze do Wiednia. Wojska polskie stały obozem na terenie wsi Bobrek.

1688
Wzmianka o wodociągu miejskim ze źródła św. Jacka.

1697
Nadanie statusu bytomskiego państwa stanowego posiadłościom Donnersmarcków na ziemi bytomskiej.

1704
Spór między hrabią Hencklem, właścicielem państwa bytomskiego, a Kasprem Pielgrzymem - właścicielem Bobrka o prawo wyłączności wydobywania rudy galmanu na gruntach Bobrka przez kupca wrocławskiego Gieschego.

1742
Prusy zagarniają większą część Śląska, dotychczas w całości należącego do Habsburgów austriackich.

1744
W mieście było 174 domy, 8 niezamieszkałych i 29 pustych parcel, kościół parafialny, 124 budowle publiczne. Na przedmieściu 89 domów zamieszkałych, 11 niezamieszkałych i 4 puste parcele.

1755
Pierwsza kopalnia węgla kamiennego w Orzegowie.

1783
Przebudowa w stylu barokowym kościoła franciszkanów z fundacji Łazarza Henckla von Donnersmarck.

około 1790
W mieście ukonstytuowała się gmina żydowska z rabinem na czele. Od 1783 r. istniał w Bytomiu cmentarz żydowski.

1800
Stopniowe wyburzanie murów miejskich. Miasto liczyło 341 domów i 26 pustych parcel, 8 budynków krytych dachówką, 186 gontem i 147 strzechą.

1804
Budowa kaplicy św. Jacka w Rozbarku.

1805
Budowa szosy z Tarnowskich Gór do Królewskiej Huty (Chorzowa). Wytyczenie obecnych ulic Strzelców Bytomskich i Chorzowskiej.

1806 - 1807
Wojska napoleońskie w ziemi bytomskiej.

przed 1820
Czynne były kopalnie węgla kamiennego "Józef" i "Wolność Górnicza" w Bobrku.

1808
Nowa pruska ustawa o miastach, likwidująca prywatną własność miast i likwidująca różnicę między miastem a przedmieściem. Wprowadzenie równouprawnienia Żydów.

1810
Sekularyzacja klasztoru franciszkanów w Bytomiu i przejęcie go przez miasto.

1815
Wybrukowanie drogi: Bytom-Miechowice-Pyskowice-Gliwice-Wrocław.

1816
Reorganizacja administracji państwowej - powstanie rejencji opolskiej, która obejmowała miasto.

1817
Budowa pałacu (nawiązującego do stylu Tudorów) w Miechowicach przez kupca Ignacego Domesa dla córki Marii (od 1806 r. żony Fr. Arezina, a po jego śmierci od 1832 żony Fr.Wincklera).

1822
Powstanie kop. "Florentyna" (Łagiewniki). Od 1937 do 1941 należała do Wspólnoty Interesów Górniczych, a od 1945 do Bytomskiego Zjednoczenia Przemysłu Węglowego. 1.01.1971 r. włączona do kopalni "Rozbark".

1831, 28.VI.- 20.IX.
Epidemia cholery. Powstają dwa cmentarze epidemiczne przy drodze do Miechowic.

po 1831
Powstało kilkanaście małych kopalń szybów cynku i galmanu w Dąbrowie Miejskiej z inicjatywy Maurycego Friedländera, Karola Goduli, i Szymona Löwi. W kopalniach tych zaczęto stosować urządzenia parowe odwadniające. Wzmożona industrializacja regionu - powstanie osiedli robotniczych przy hutach i kopalniach, np. przy kop. galmanu "Maria". W Czarnym Lesie (obecnie dzielnica Rudy Śląskiej) założono hutę żelaza "Pokój" (Friedenshüte), istniejącą do dziś). Właścicielami byli S.Friedländer, S. Löwi i Dawid Loewensfeld z Wrocławia.

1845 / 1846
Budowa kolei z Berlina poprzez Wrocław, Opole, Gliwice, świętochłowice, Mysłowice do Krakowa. Kolej omija Bytom.

1847
Budowa nowego szpitala miejskiego w miejscu dawnej szkoły parafialnej, połączonej ze szpitalem.

1847
Na 11 tys. mieszkańców Bytomia jest tylko 200 Niemców. Wiosna Ludów w Bytomiu

1848, maj
Powstanie Bytomskiego Klubu Demokratycznego.

2.V.1848
Zaburzenia w czasie Wiosny Ludów w Bytomiu.

8.V.1848
Wybory do pruskiego Zgromadzenia Narodowego w Berlinie i do ogólno-niemieckiego parlamentu we Frankfurcie nad Menem. Z okręgu polskiego posłami zostali wybrani: rolnik z Janowa Jan Mildner i proboszcz bytomski ks. Józef Szafranek.

13.VI.1848
Wiec w Bytomiu - żądanie równouprawnienia języka polskiego z niemieckim.

1848, czerwiec
Wychodzi "Dziennik Górnośląski". Założenie Czytelni Ludowej w Bytomiu. Założenie Polskiego Klubu Narodowego. Założenie Towarzystwa Pracujących dla Oświaty Ludu Górnośląskiego. Założenie Towarzystwa Nauczycieli Polaków.

1848 / 1849
Założenie Tow. Agronomicznego powiatu bytomskiego.

1849
Utworzenie w Bytomiu Sądu Powiatowego (w miejsce patrymonialnego sądu Donnersmarcków i miejskiego).

1852 - 1857
Przebudowa kościoła parafialnego Najświętszej Maryi Panny w Bytomiu.

1855
Budowa trzech linii kolei wąskotorowej:
- Tarnowskie Góry - pn-wschodnie okolice Bytomia - Mysłowice,
- Tarn. Góry (omija Karb) - Ruda,
- okolice Karbia - przedmieście Bytomia - Dyngos - Chorzów.

1856 - 1865
Utworzenie kopalni "Heinitz" - obecnie "Rozbark".

1856
Spółka Akcyjna "Wulkan" zakupiła teren pod budowę huty żelaza w Bobrku (później powstała tam huta "Julia").

1856 - 1864
Budowa kościoła św. Krzyża w Miechowicach wg proj. arch. Augusta Sollera.

1858 - 1862
Budowa kompleksu sądowego i więziennego wg proj. arch. P. Jackischa.

1859
Powstanie kop. "Centrum", która zapoczątkowała powstanie kop. "Rozbark".

1869 - 1863
Budowa   kaplicy św. Józefa w Szombierkach wg proj. Jana Kowollika z Bytomia.

1858 / 1859
Bezpośrednie połączenie kolei górnośląskiej z koleją warszawsko-wiedeńską. W związku z tym traci znaczenie droga bita z Gliwic do Będzina przez Bytom.

1859
Powstanie odnogi kolei górnośląskiej prowadzącej z Opola przez Tarnowskie Góry - Karb do Chebzia. Początkowo była to kolej konna, potem parowa, a od 1861 roku znów konna. Stacją najbliższą Bytomia był Karb dokąd trzej właściciele najbogatszych zajazdów bytomskich wysyłali dorożki po pasażerów.

1860
Budowa gazowni miejskiej.

1862
Władze pruskie wydają zakaz wznoszenia drewnianych zabudowań w całym państwie. Zalecają budownictwo z materiałów ognioodpornych, głównie cegły.

1867
Ks. Józef Szafranek otwiera Gimnazjum Katolickie (humanistyczne) wg projektu arch. Pawła Jackischa.

1869, 26.VII.
Ukończenie budowy nowej linii kolejowej łączącej bezpośrednio Bytom z Wrocławiem (prawobrzeżna kolej odrzańska).

1870
Powstanie "Huty Maurycego" (Moritzhütte). Kupił ją drogą licytacji Otto Fiedländer od Spółki "Wulkan". Powstanie kop. "Szombierki" (dawna Hohenzollerngrube), której właścicielką była Joanna Schaffgotsch, później Spółka Schaffgotscha.
Powstanie kop. "Florentyna" z połączenia trzech małych kopalń-szybów tj. "Florentyna", "Bernard", "Redensblick". Od 1936 zmieniono nazwę na kop. "Łagiewniki", od 1971 połączona została z kop. "Rozbark".

1872
Ks.Norbert Bończyk zakłada Kasyno Polskie.

1873
Dawny powiat bytomski podzielono na 4 mniejsze : bytomski, zabrzański, katowicki i tarnogórski.

1874
Wychodzi "Gazeta Górnośląska".

1881
Budowa nowego kościoła św. Małgorzaty z inicjatywy ks. N. Bończyka wg proj. Jana Kowollika.

1882
Budowa kaplicy na cmentarzu "Matki Boskiej Bolesnej" wg proj. arch. Hugona Heera z Wiednia.

1883
Utworzenie huty "Julia" w Bobrku (w drodze zakupu ''Huty Maurycego" przez Jerzego Oscara Caro od Fiedländerów). Nazwę nadano od imienia żony właściciela - Julii.

1883 - 1886
Budowa kościoła św. Trójcy wg proj. arch. P. Jackischa.

1834 - 1889
Budowa kościoła w Łagiewnikach wg proj. arch. P. Jackischa.

1890
Powiat bytomski podzielono na miejski i wiejski.  W Bytomiu powstało Towarzystwo   Szerzenia Elementarzy Polskich na Śląsku.

1892
Powstało Górnośląskie Towarzystwo Literackie.

1894
Budowa gmachu sądu powiatowego wg proj. arch. J. Heise. Hall wewnętrzny wzorowany na dziedzińcach pałaców włoskich.

1895
Założenie w Bytomiu pierwszego "Gniazda Towarzystwa Gimnastycznego Sokół".
Ewa Thiele von Winckler zakłada w Miechowicach dom dla ubogich p.n. "Ostoja Pokoju".

1897 - 1898
Budowa Starostwa Powiatowego wg proj. arch. M. Scheriga.

1899 - 1901
Budowa Teatru i Domu Koncertowego (gmach dzisiejszej Opery Śląskiej) wg proj. arch. Aleksandra Böhma z Berlina.

1901 - 1903
Budowa gmachu Liceum Realnego wg proj. arch. Bruggera.

1902 - 1905
Budowa kościoła św. Rodziny w Bobrku wg proj. arch. Ludwika Schneidera z Opola.

1902
Powstanie kop. "Prusy" (Preussen) obecnie "Miechowice". Początkowo była własnością Thiele Wincklera, od 1945 r. należała do Zabrzańskiego Zjednoczenia Przemysłu Węglowego, a od 1976 należała do Bytomskiego Zjednoczenia Przemysłu Węglowego.

1903 - 1905
Budowa kościoła Najświętszego Serca Jezusowego w Szombierkach wg proj. arch. Wilhelma Wieczorka.

1904
Powstanie zespołów własnościowych domków górniczych np. przy kop."Miechowice".

pocz. XX w.
Opracowano projekt zabudowy gmin: Szombierki, Bobrek-Karb, Miechowice, Łagiewniki, Rozbark.

1906 - 1907
Budowa gmachu Poczty Głównej wg proj. arch. Karola Fischera.

1908 - 1915
Budowa kościoła parafialnego św. Jacka w Rozbarku wg proj. arch. Maksymiliana Giemsy z Katowic.

1910 - 1912
Budowa obecnego szpitala górniczego (wówczas szpitala dla kalek św. Ducha) wg proj. Karola Bruggera.

1913
Powstanie chóru "Halka".

1919, sierpień
Wybuch I powstania śląskiego, walki zbrojne w Rozbarku, Bobrku, Karbiu, Szombierkach, Łagiewnikach, Lipinach, Orzegowie z udziałem I Pułku Strzelców Bytomskich.

1919, 24 październik
Przybycie Komisji Koalicyjnej i wojsk alianckich na Górny Śląsk. W Bytomiu przebywały wojska francuskie i angielskie.

1920
Powstał w Bytomiu Polski Komisariat Plebiscytowy z Wojciechem Korfantym na czele. Siedzibą Komisariatu był Hotel Lomnitz (nazwa pochodzi od właściciela hotelu).

1920, maj
Napad bojówek niemieckich na Hotel Lomnitz.

1920, czerwiec
Strajk polskich dzieci w Szombierkach (żądania języka polskiego w szkole), który rozszerzył się wkrótce na cały powiat.

1920, 20-25 sierpnia
Wybuch II powstania śląskiego, które objęło cały powiat bytomski.

1921, 20 marca
Plebiscyt na Górnym Śląsku. W bytomskim powiecie wiejskim za przynależnością do Polski głosowało 62,9%. W samym mieście 27,9%.

1921, 2/3 maja
Wybuch III powstania śląskiego. Powstańcy opanowali Bytom.

1921, 20 października
Podział Górnego Śląska między Polskę i Niemcy decyzją Rady Ambasadorów Ententy. Ostateczne rozgraniczenie nastąpiło w czerwcu 1922 r. Większa część ówczesnego powiatu miejskiego wraz z samym Bytomiem pozostała po stronie niemieckiej. Łagiewniki, Radzionków, Orzegów, Godula - przy Polsce.

1921
Utworzenie w Bytomiu Głównego Urzędu Celnego (podlegały mu placówki od Biskupic do Zawadzkiego). Otwarcie w Bytomiu Konsulatu Polskiego.

1922
Utworzenie kop. "Hrabina Joanna" (dziś kop. "Bobrek").

1923
Powstanie w Bytomiu II Dzielnicy Związku Polaków w Niemczech.

1926
Zabudowa Placu Moltkego, dawniej Plac Thaelmanna, dziś Plac Jana III Sobieskiego. Powstaje gmach dla szkoły zawodowej-budowlanej wg proj. arch. Goltza (dziś gmach Zespołu Szkół Mechaniczno - Samochodowych).
Budowa kościoła św. Józefa w Dąbrowie Miejskiej wg proj. arch. Teodora Ehla z Bytomia.

1927
Przyłączenie Rozbarku do Bytomia.

1923 - 1928
Budowa kop. "Bytom".

1929 - 1931
Budowa kościoła św. Barbary wg proj. arch. Teodora Ehla z Bytomia.

1929 - 1930
Budowa obecnego budynku Muzeum Górnośląskiego wg proj. arch. Alberta Stütza i Herberta Hettlera.

1932, 8 listopad
Otwarcie Prywatnego Gimnazjum Polskiego z siedzibą w dawnej redakcji "Katolika", (obecnie szpital zakaźny).

1933 - 1935
Powstanie Klubu Sportowego (KS), potem Polskiego Klubu Sportowego (PKS).

1935, czerwiec
Jubileuszowy zjazd w Bytomiu Polskich Kół śpiewaczych na Opolszczyźnie (z okazji 25-lecia istnienia).

1935
Rozporządzenie władz nakazujące zmianę  dotychczasowych niemieckich nazw miejscowych na inne. Odtąd - "Beuthen-Stadtwald' (Dąbrowa Miejska) i "Mechtal" (Miechowice).

1936 - 1937
Budowa kościoła św. Krzyża wg proj. arch. Ottona Lindera ze Stuttgartu.

1938, 9/10 listopad
Spalenie przez hitlerowców synagogi żydowskiej w rejonie dzisiejszego Placu Grunwaldzkiego.

1945, 28 stycznia
Powrót Bytomia do Polski. Na 6574 budynki aż 728 zostało uszkodzonych podczas działań wojennych.
Bytom siedzibą Bytomskiego Zjednoczenia Przemysłu Węglowego (obecnie Gwarectwo).
W Bytomiu funkcjonuje specjalistyczne Przedsiębiorstwo Budowy Szybów oraz Przedsiębiorstwo Robót Górniczych.
Otwarcie Państwowej Opery Śląskiej.
Powstała Społeczno-Obywatelska Liga Kobiet.

1945, luty
Wywózka kilkunastu tysięcy mieszkańców Bytomia i okolic (szczególnie górników) do ZSRR.

1948
Kop. "Szombierki" buduje osiedle domków fińskich (501), kop. "Miechowice" - 489.

1951
Nowy podział administracyjny. Do Bytomia włączono gminy: Bobrek-Karb, Szombierki, Łagiewniki i Miechowice.

1951 - 1954
Pierwsze osiedle bloków w Łagiewnikach.

1955 - 1958
Podjęcie między innymi zabudowy plombowej przy ul. Wolskiego, ul. Wyczółkowskiego, Grottgera, na Placu Grunwaldzkim (w miejscu zburzonej synagogi).

1957
Budowa osiedla. im. Generała Zawadzkiego (25 bloków) przy kop. "Rozbark" oraz osiedla przy ul. Wyczółkowskiego (4 zespoły mieszkaniowe).

1971
Połączenie kop. "Łagiewniki" z kop. "Rozbark". W rezultacie likwidacja starej kopalni "Łagiewniki".

1974
Budowa Miejskiej Biblioteki Publicznej wg proj. arch. Emila Sudoła.

1975
Przyłączenie do Bytomia Radzionkowa i Stolarzowic.
Połączenie kop. "Bytom" z kop. "Radzionków" z czego powstała kop. "Powstańców Śląskich".
Przebudowa skrzyżowań pod dworcem kolejowym (budowa estakady oraz przebudowa skrzyżowania przy ul. Witczaka.
Likwidacja powiatu miejskiego w związku z reorganizacją administracji.

1979 - 1980
Wyburzenie zabytkowego centrum miasta pomiędzy ulicami ; Jainty, Sądowa, Pokoju (obec. Dzieci Lwowskich) i Placem  T. Kościuszki.

1998, 1 styczeń
Odłączenie się od Bytomia dzielnicy Radzionków i powstanie samodzielnej Gminy Radzionków.

2000, kwiecień
Zakończenie remontu nawierzchni Rynku.

2000, 24 sierpień
Pożar zabytkowego budynku Opery Śląskiej. Spłonęła sala baletowa.

2004
Uroczyste obchody 750-lecia lokacji miasta Bytomia.

 

Na podstawie materiałów :
"Chronologiczny wykaz najważniejszych wydarzeń z dziejów Bytomia" autorstwa Władysławy Ślęzak, Bytom 1988, ss. 12
"Historia Bytomia" autorstwa Jana Drabiny, Bytom 1994, ss. 151

Materiały wybrał i przygotował: Czesław Czerwiński