|
praca zbiorowa pod red. J. Drabiny,
Bytom 1998, ss. 200.
 Wydane przez Miłośników Bytomia książki prezentowały dotąd miasto i jego dzielnice przez pryzmat ich zabudowy. Teraz czas pochylić się nad wszystkimi cmentarzami rozlokowanymi w śródmieściu i dzielnicach. Jest ich obecnie więcej niż dwadzieścia. Tytuł niniejszej publikacji sygnalizuje, że zaprezentowane zostały one w porządku chronologicznym, od najstarszych do współczesnych. Pierwszy z nich założony został w XIII wieku wokół kościoła mariackiego, a więc kilkanaście metrów od średniowiecznego rynku. W czasach nowożytnych, szczególnie od wieku XIX, gdy rozwój przemysłu górniczego i hutniczego przyczynił się do dynamicznego wzrostu liczby mieszkańców, cmentarzy zaczęło szybko przybywać. Każdy z nich ma swoje dzieje, krótsze czy dłuższe, każdy ma obiekty sztuki sepulkralnej, godne opieki konserwatorskiej. Dzięki wspólnej pracy z wyjątkowo szerokim gronem badaczy udało się skompletować historię każdego, a nawet nie zabrakło w książce informacji o innych miejscach pochowków poza cmentarzami leżących. Autorom tych opracowań towarzyszyła na pewno myśl, którą dzieli każdy człowiek, że nekropolie łączą ostatecznie wszystkich i czynią równymi, chociaż nagrobki są ostatnią próbą wyróżnienia niektórych z racji pozycji zajmowanej za życia, że cmentarze są wielką księgą historyczną wykutą najczęściej w kamiennych epitafiach podświetlanych przynajmniej raz w roku migocącym światłem świec.
Towarzystwo Miłośników Bytomia
Bytom, w Dzień Zaduszny 2 Listopada 1999 roku
Znane osobistości spoczywające na cmentarzu
"Mater Dolorosa"
W ciągu ponad stuletniego istnienia cmentarza "Mater Dolorosa" spoczęły tu dwa, a nawet trzy pokolenia bytomian, wywodzących się z różnych środowisk. Byli wśród nich robotnicy, przybyli do miasta w poszukiwaniu pracy, pensjonariusze domów opieki społecznej, głównie Św. Roberta i Św. Józefa, czy przedstawiciele bytomskiego patrycjatu, wielu znanych i zasłużonych osób, których działalność zapisała się na trwałe nie tylko w dziejach miasta. Wśród nich byli duchowni, wielcy kupcy, wysocy urzędnicy, filantropi, ludzie nauki, kultury i sztuki. Osobną, liczną grupę stanowią polscy działacze narodowi przełomu XIX i XX wieku oraz okresu międzywojennego. Ich uroczyste pogrzeby, z udziałem wielu znamienitych osób, okraszone wygłaszanymi nad grobem mowami okolicznościowymi i śpiewami przemieniały się każdorazowo w wielką manifestację patriotyczną miejscowej ludności polskiej. Po II wojnie światowej dołączyli do nich zmarli Kresowianie, wśród nich żołnierze, nauczyciele i urzędnicy. Ale mijający czas dla wielu zmarłych okazał się bezlitosny. W trakcie kolejnych modernizacji cmentarza znikały stopniowo mogiły nawet najbardziej zasłużonych, zacierając z czasem pamięć o nich. Jedynym pozostałym po nich śladem są lakoniczne zapiski w księgach zmarłych parafii mariackiej i Św. Trójcy, W późniejszych latach nieocenionym źródłem były też łamy "Katolika", na których z pietyzmem odnotowywano zgony znamienitych mieszkańców miasta, nierzadko uzupełniając notatkę o nieznane skądinąd dane biograficzne, czy zamieszczając szczegółowe sprawozdania z ich pogrzebów. Najstarsza księga cmentarna pochodzi dopiero z 1920 roku. Na podstawie zawartych w niej wpisów, można dokładnie ustalić miejsca pochówków wielu znanych osób, których nagrobki od dawna nie istnieją. Sporządzony na podstawie przytoczonych wyżej źródeł wykaz w porządku alfabetycznym stanowi próbę wyliczenia bardziej zasłużonych osób, których prochy kryje ten cmentarz.
Arłamowski Włodzimierz ps. "Ryś" (25 V 1923 - 30 X 1945), ułan AK, słuchacz Politechniki we Lwowie. Zginął tragicznie na lotnisku w Izbicku w czasie próby ucieczki samolotem radzieckim.
Biały Jan(6 VI 1897 - 2 X 1984) pułkownik dypl. pilot, uczestnik walk na Zachodzie i w kraju, "Cichociemny", odznaczony Krzyżem Virtuti Militari, trzykrotnie Krzyżem Walecznych, Krzyżem AK i Warszawskim Krzyżem Powstańczym.
Berger Górski Jan(29 IX 1886 - 11 V 1955) artysta malarz.
Bielowski Anton von(1885 - 6 VIII 1915) kupiec, właściciel dużego sklepu z materiałami.
Brüning Georg (12 VIII 1851 - 17 XII 1932) doktor praw, nadburmistrz Bytomia pochowany pod murem w zachodniej części cmentarza, w grobowcu rodzinnym, który już nie istnieje). W 1950 roku w grobowcu spoczęła też jego żona Dorota, a znacznie wcześniej syn Johannes, który zmarł w 14 roku życia.
Cieplik Tomasz (1861 - 15 III 1925) nauczyciel muzyki i organista (okazały grobowiec istniał jeszcze do początków lat sześćdziesiątych, obecnie jest tu mogiła rodziny Koj).
Eichelberger Władysław von (17 VIII 1907 - 12 V 1975) kapitan rezerwy Wojska Polskiego, lwowskiego pułku łączności, 1939-1945 więzień hitlerowskich oflagów, 1945-1947 więzień sowieckich łagrów.
Floeckner Carl (28 V 1842 - 20 XI 1910) ksiądz, dr teologii, nauczyciel gimnazjum bytomskiego.
Gallus Józef (27 XI 1860 - 26 II 1945) dziennikarz, pisarz ludowy, etnograf, działacz kulturalny. Pochowany w części południowej cmentarza przy murze (skromna ziemna mogiła istniała do początku lat osiemdziesiątych, obecnie w tym miejscu jest grobowiec rodziny Bieniek).
Gattner Jan (zm. 15 VI 1909) członek Towarzystwa Przemysłowców (grobowiec nie istnieje).
Gillar Richard (28 III 1855 - 20 I 1939) prezes chóru ("Chorrektor").
Hakuba Ignatz (8 XI 1910) kupiec i od 1901 r. radca miejski, filantrop.
Heer Bruno (1856 - 7 II 1888) dr medycyny (grobowiec nie istnieje).
Heer Hugo (1814 - 7 III 1895) budowniczy, architekt (grobowiec nie istnieje).
Jackisch Paul (1825 - 27 XI 1913) najbardziej znany architekt bytomski.
Jaworski Marian (l VII 1903 - 22 II 1997) obrońca Lwowa w latach 1918-1919 ("Mater Dolorosa" II).
Juraszek Szymon (zm. 31 XII 1909) współzałożyciel Polskiego Kasyna Katolickiego, długoletni członek jego zarządu, w ostatnich latach członek honorowy (grobowiec nie istnieje).
Józefczak Antoni (2 I 1883 - 1942) działacz patriotyczny i społeczny.
Kiehr Albert (1826 - 6 II 1904) prowadził budowę kościoła Św. Trójcy i neogotyckiej plebani przy kościele NMP.
Kobierzycki Emil (4 VI 1892 - 1963) ksiądz, proboszcz w Szombierkach i Św. Trójcy w Bytomiu w latach 1958-1963.
Koretzki Joseph (zm. 2 II 1923) mierniczy i rysownik, autor wielu widoków Bytomia.
Kowollik Joann (1839 - 15 III 1887) budowniczy kościoła Św. Małgorzaty w 1880 r. (grobowiec nie istnieje).
Krahl Wincenty (zm. 30 XII 1915) kupiec i radca miejski.
Kumorowicz Władysław (27 VI 1904 - 9 IX 1961) jezuita. Urodził się na Słowacji, był proboszczem parafii Najświętszego Serca Pana Jezusa w Bytomiu, wikariuszem generalnym dla Polonii w Rumunii.
Kwietniewski Józef (18 IV 1903 - 5 IV 1969) działacz społeczny, organizator harcerstwa, dziennikarz, poseł.
Leschner Anton (29 VI 1834 - 5 XI 1891) prezes chóru ("Chorrektor").
Ligoń Jan (27 XII 1851 - 19 IX 1917) pisarz ludowy, działacz kulturalny. Dwa lata później pochowano obok jego żonę Reginę Ligoniową zmarłą 10 II 1919 r. (grobowiec nie istnieje).
Miętkiewicz Piotr (4 XI 1891 - 14 IX 1957) nauczyciel, działacz społeczny, prezydent Bytomia.
Mikołajczyk Karol (zm. 28 XII 1918) prezes Filii Zjednoczenia Zawodowego Polskiego w Bytomiu (grobowiec nie istnieje).
Niestroj Josef (18 XII 1877 - 23 VIII 1930) ksiądz. Jego nagrobek ufundowała parafia NMP w 1933 r. według projektu Theodora Ehla. Wykonała go bytomska firma kamieniarska Paula Wiesnera za 1349 marek ze szwedzkiego granitu czarnego i szarego. Po bokach wypisano nazwiska rodziców księdza, pośrodku jego imię i nazwisko, poniżej datę śmierci i kielich z hostią.
Oderski Ernest (20 XII 1880 - 15 XII 1941) właściciel znanej kawiarni i cukierni na Rynku, w której, jako pierwszej w mieście, wyrabiano specjalne słodycze dla diabetyków.
Pilin Władysław (1884-1956) szambelan papieski, ppłk Wojska Polskiego.
Pissarek Vinzent (zm. 1954) właściciel jednej z najlepszych na Górnym Śląsku wytwórni wódek.
Radziejewska Ludwika (15 VIII 1843 - 12 X 1912) działaczka społeczna, oświatowa i narodowa na Górnym Śląsku, właścicielka "Katolika".
Schwiedernoch Adolf (zm. 19 IV 1904 we Wrocławiu) właściciel wytwórni win i likierów.
Spyra Aleksander (zm. 9 V 1908), członek Rady Nadzorczej Spółki Parcelacyjnej, gospodarz rozbarski (grobowiec nie istnieje).
Stephan Alfred (18 X 1884 - 20 IX 1924) generalny dyrektor dóbr hr. Henckel von Donnersmarcka, nadburmistrz Bytomia.
Studencki Władysław (11 XII 1910 - 22 XII 1985) profesor historii literatury, wykładowca w Wyższej Szkole Pedagogicznej w Opolu, założyciel bytomskiego Klubu Literackiego, działającego w latach 1948-1951.
Szafranek Józef (19 II 1807 - 4 V 1874) ksiądz, proboszcz w kościele NMP w Bytomiu.
Targalski Władysław (1904-1995) żołnierz, obrońca Lwowa w latach 1918-1919, działacz społeczny.
Tomaszek Roman (14 I 1905 - 15 II 1993) żołnierz, uczestnik walk w obronie Lwowa 1918-1919, odznaczony honorową odznaką Orląt Lwowskich. Dowódca 13 plutonu 26 PP przy 5 DP członek AK.
Wilimski Leopold (21 X 1878 - l III 1948) ksiądz jezuita.
Witczak Stanisław (4 III 1882 - 24 VIII 1944) działacz społeczny, prezes chóru, przewodniczący oddziału ZHP.
Woźniak Piotr ps. "Wir" (9 II 1912 - 1988), nauczyciel, żołnierz AK.
Małgorzata Kaganiec
Uwaga!! Książkę można nabyć w siedzibie Towarzystwa Miłośników Bytomia.
|
